Αγαπητή Φραντζέσκα,
Γράφω αυτό το γράμμα σε εσένα για το μέλλον. Το βλέπω μέσα από τους
φακούς του δικού μου κόσμου. Μέσα από τους φακούς του σινεμά, που υπήρξε
πάντοτε στο κέντρο αυτού του κόσμου.
Τα τελευταία λίγα χρόνια, έχω συνειδητοποιήσει πως η ιδέα του σινεμά
με την οποία μεγάλωσα, που βρίσκεται στις ταινίες που σου έδειχνα από
τότε που ήσουν παιδί και που θριάμβευε όταν ξεκίνησα να κάνω σινεμά,
φτάνει στο τέλος της. Δεν αναφέρομαι στις ταινίες που έχουν ήδη γίνει,
αλλά σε αυτές που έρχονται.
Δεν έχω την πρόθεση να μεταδώσω απελπισία. Δεν γράφω αυτές τις λέξεις
μέσα σε πνεύμα ήττας. Το αντίθετο. Νομίζω πως το μέλλον είναι φωτεινό.
Πάντοτε γνωρίζαμε πως οι ταινίες είναι μια επιχείρηση και πως η τέχνη
του κινηματογράφου ήταν δυνατή γιατί συνδεόταν με συνθήκες επιχείρησης.
Κανείς από εμάς που ξεκινήσαμε τις δεκαετίες του '60 και του '70 δεν
είχε ψευδαισθήσεις ως προς αυτό το σημείο. Γνωρίζαμε πως πρέπει να
δουλέψουμε σκληρά για να προστατέψουμε αυτό που αγαπούσαμε. Γνωρίζαμε
επίσης πως ίσως θα έπρεπε να περάσουμε δύσκολες περιόδους. Και υποθέτω
πως συνειδητοποιήσαμε, σε κάποιο επίπεδο, πως ίσως θα ερχόμασταν
αντιμέτωποι με μια εποχή όπου κάθε απρόβλεπτο στοιχείο στη διαδικασία
του να κάνεις μια ταινία θα συρρικνωνόταν ή ακόμη και θα εξαφανιζόταν.
Το πιο απρόβλεπτο στοιχείο από όλα; Το σινεμά. Και οι άνθρωποι που το
κάνουν.
Δεν θέλω να επαναλάβω αυτό που έχει ειπωθεί και έχει γραφτεί από
πολλούς άλλους πριν από μένα, για τις αλλαγές στη βιομηχανίας και παίρνω
δύναμη από τις εξαιρέσεις στη συνολική μόδα του σύγχρονου σινεμά - ο
Γουες Αντερσον, ο Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ, ο Ντέιβιντ Φίντσερ, ο Αλεξάντερ
Πέιν, οι αδερφοί Κοέν, ο Τζέιμς Γκρέι και ο Πόλ Τόμας Αντερσον
καταφέρνουν να κάνουν τις ταινίες τους, με τον Πολ όχι μόνο να
καταφέρνει να γυρίσει το "The Master" σε φιλμ 70mm αλλά και να το
προβάλλει έτσι σε μερικές πόλεις. Οποιοσδήποτε ενδιαφέρεται για το
σινεμά θα έπρεπε να είναι ευγνώμων.
Και επίσης με συγκινούν πολύ καλλιτέχνες που συνεχίζουν να κάνουν τις
ταινίες τους σε όλον τον κόσμο, στη Γαλλία, τη Νότιο Κορέα, την Αγγλία,
την Ιαπωνία, την Αφρική. Γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο, αλλά
καταφέρνουν να κάνουν τις ταινίες τους.
Αλλά δεν νομίζω ότι γίνομαι απαισιόδοξος όταν λέω πως η τέχνη του
σινεμά και η βιομηχανία βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε ένα σταυροδρόμι. Η
οπτικοακουστική διασκέδαση και αυτό που γνωρίζουμε ως σινεμά - ταινίες
που γίνονται αντιληπτές από άτομα - μοιάζουν να οδεύουν σε διαφορετικές
κατευθύνσεις. Στο μέλλον, θα δεις μάλλον όλο και λιγότερο αυτό που
αναγνωρίζουμε ως σινεμά στις οθόνες των multiplex και ολοένα και
περισσότερο σε μικρότερες αίθουσες, online και, φαντάζομαι, σε χώρους
και συνθήκες που δεν μπορώ να προβλέψω.
Οπότε γιατί είναι το μέλλον τόσο φωτεινό; Γιατί για πρώτη φορά στην
ιστορία της τέχνης του κινηματογράφου, οι ταινίες μπορούν να γίνουν με
πολύ λίγα χρήματα. Αυτό ήταν ανήκουστο όταν μεγάλωνα και οι ταινίες πολύ
μικρού προϋπολογισμού ήταν πάντοτε η εξαίρεση παρά ο κανόνας. Τώρα
είναι το αντίθετο. Μπορείς να έχεις υπέροχες εικόνες με οικονομικές
κάμερες. Μπορείς να ηχογραφήσεις ήχο. Μπορείς να κάνεις μοντάζ και
εταλονάζ στο σπίτι. Ολα αυτά βρίσκονται εδώ.
Αλλά με την προσοχή που πρέπει να αποδώσουμε στα μέσα του να κάνεις
σινεμά και στα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας που έχουν οδηγήσει σε αυτήν
την επανάσταση στο σινεμά, υπάρχει κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να
θυμόμαστε: τα εργαλεία δεν κάνουν τις ταινίες, εσύ κάνεις τις ταινίες.
Είναι απελευθερωτικό το να πάρεις μια κάμερα και να αρχίσεις να τραβάς
και μετά να τα συνθέσεις όλα στα Final Cut Pro. Το να κάνεις μια ταινία -
αυτή που έχεις ανάγκη να κάνεις - είναι κάτι άλλο. Δεν υπάρχουν
σύντομοι δρόμοι.
Αν ο Τζον Κασαβέτης, φίλος και μέντοράς μου, ήταν σήμερα ζωντανός, θα
χρησιμοποιούσε σίγουρα όλα τα μέσα που διατίθενται. Αλλά θα έλεγε τα
ίδια πράγματα που έλεγε πάντοτε - πρέπει να είσαι απόλυτα αφοσιωμένος
στη δουλειά σου, πρέπει να δίνεις όλο σου τον εαυτό και πρέπει να
προστατέψεις τη σπίθα που σε οδήγησε εξαρχής να κάνεις την ταινία.
Πρέπει να την προστατέψεις με τη ζωή σου. Στο παρελθόν, επειδή το να
κάνεις σινεμά ήταν ακριβό, έπρεπε να προστατευθούμε από την εξάντληση
και από τις υποχωρήσεις. Στο μέλλον, πρέπει να υψώσεις ανάστημα απέναντι
σε κάτι άλλο: στον πειρασμό να πας με το συρμό και να επιτρέψεις στην
ταινία σου να αλλάξει διαδρομή και να χαθεί.
Αυτό δεν είναι μόνο θέμα του σινεμά. Δεν υπάρχει σύντομος δρόμος για
τίποτα. Δεν λέω πως όλα πρέπει να είναι δύσκολα. Απλά λέω πως η φωνή που
σε κινητοποιεί είναι η δική σου φωνή - αυτό είναι το εσωτερικό φως, που
λένε και οι Κουάκεροι.
Αυτό είσαι εσύ. Αυτή είναι η αλήθεια.
Με όλη μου την αγάπη,
Ο μπαμπάς σου
Βρήκαμε την επιστολή του Μάρτιν Σκορσέζε (μεταφρασμένη στα ελληνικά) εδώ.